Maddi eta euskal sorginak

Adina: 8tik aurrera. 120 orrialde.

GAIAK: euskal sorginak, Euskal Herriko historia, Axular, Lancre, Sara herria, lagunak, familia, abentura.
2016an Haur eta Gazte Literaturako Euskadi Sarian hautagai izan zen. 
LIBURUAREN HASIERA
Prezioa: 14,50 euro
Audioliburu osoa doan jasotzeko, idatzi niri zuzenean faborez (fernandomorillo2@gmail.com).

Gaumin (2015).

Sinopsia

Sorginak gauean, Sarako lurretan. Ilargia eta izua. Irrintzien oihartzuna. Adi! Norbait dator odol bila.
Pierre Lancre inkisidorearen garaira bidaiatu dute oraingoan Maddik, Harriet neba txikiak eta aitonak. XVII. mende hasieran daude, euskaldun ugari torturatu eta erre zituzteneko garaian. Zorionez, Pedro Axular idazle aparta lagun izango dute.
Sorginen sekretuak, ihesaldiak gauean, irrintziak eta ezpatak, akerra, su-garra, antzinakoen jakinduria eta euskal sorginen aldarria.
Sorgina izan nahi?

Nor da Maddi?

Maddi neskatxa bihurri eta abenturazalea da. Familiarekin, txango bat egiten du asteburuero. Txango ooooso bereziak betiere. Azken batean, aitona Antton beraiekin doa, eta aitona Maddi bezain “saltsa-sortzailea” da.

Bigarren txangoa Sara aldera izango da. Badakizue zer aurkituko duten han? Liburuko azala ikusita antzemango zenuten, ziur asko. Apur bat behintzat. Ba bai. Euskal sorginak ezagutuko dituzte!

Maddi eta euskal sorginak

Bigarren alean euskal sorginak ezagutuko ditugu. Zer ziren sorginak? Zein zen haien jakinduria? Zer da Akelarrea? Nor izan ziren Pedro Axular idazlea eta Pierre Lancre inkisidorea? Emakumeak bakarrik ziren sorginak?

Sorginen mundua beti zaigu erakargarria. Euskal Herrian, gainera, historia luze (eta mingarria, ai) izan dugu haien ondoan. Hona hemen euskal sorginen benetako historia sakontzen hasteko bidea, Pierre Lancrek sorgin munduarekin zuen obsesioa edo garaikide zuen Pedro Axular idazlearen kezkak ezagutzeko aukera.

Esaera zahar eta euskararen altxorrez beterik aurkituko duzue istorioa. Lapurdiko euskalkiko kontutxoak, euskal sinesmen zaharren eta jakinduriaren printzak, eta Sara inguruko bazter zoragarrien irudiak. Abenturaren baitan gozatzeko eta ikasteko aukera aparta!

Maddiren hitzak

Maddik berak azalduko digu ondoen zer izan den berarentzat sorginak ezagutzea. Zure hitza, Maddi!:

«Bai ederra sorginen mundu sorgingarria!

Sorginek irakatsi didate adien entzuten. Ulertzen zer den bazter ororen barnean, zein den gauza bakoitzaren izena eta gauza bakoitzaren izana. Tamalez, ulertu dut halaber gizakiok etengabe garela desberdinari beldur, eta kontra egin nahi izaten diogula ezezaguna den edozeri: direla sorginak, direla atzerritarrak, direla gu bezalakoa ez den edonor.

Horregatik begiratzen diot orain hain adi, lehen baino askoz gehiago, ikusten denari eta ikusten ez denari, onartzen denari eta onartzen ez denari. Ez dudalako desberdina dena baztertu nahi, eta are gutxiago gutxietsi. Jakin berri dudan bezala, apur bat sorgina ere banaizelako. Eta nire egin dudalako haien oinaze eta bihozmina.

Euskal sinesmen zaharretan, begiaren bitartez jaurtitzen den indar gaiztoa da begizkoa. Nik aurkakoa bidaliko dizuet orritxo hauetatik: adur lagunkoi, samur eta abenturazalea (adurra zer den? Liburuan ikasiko duzue!). Geure baitako bizi-irrika eta argia aurkitzen laguntzeko. Lancreren modukoek gugan eraginik izan ezin dezaten. Alboko lagunak pixka bat askeago bilaka ditzagun. Pixka bat alaiagoak izaten ausart gaitezen. Guztiok sorginen begiradaz begiratzen (eta ikusten!) asma dezagun. Pixka bat. Pixka batez.
Hala bedi!»

Eskerrik asko, Maddi!

Zein dira protagonistak?

Maddi, Harriet neba txikia eta aitona Anttonez gain, beste protagonista aipagarri (oso aipagarri) batzuk aurkituko ditugu liburuan:

Hasteko, noski, sorginak. Zenbat buru, hainbat aburu, dio euskal esaerak. Sorginak ere antzera. Denetarikoak ziren. Batzuetan belarretan adituak, haurrak mundura ekartzen edo, diotenez, neurtzen zailak diren gai “ilunago” batzuetan.

Hor ditugu, adibidez, belagileak. Belar-gile. Belarren ezaugarriak ezagutzen zituzten: sendatzeko, gaixotzeko, lasaitzeko edo aztoratzeko. Edo emaginak. Ama sortzaileak edo. Haurrak mundura ekartzen laguntzen zuten.

Sorgin hitza ere sortzeari lotua da. Sortzen zutenak lirateke. Haur jaioberriak… nahiz zortea. Gaur egun erraz ahazten zaigun entzumena omen dute sorginek: izadiaren kanta entzuten dute, lur eta uraren murmurioa, haizearen jolasa eta suaren garrasia. Naturaren ahotsari adi dira.

Eta zorteari! Aspaldiko garaietan, euskal aztiak ospetsuak ziren txorien hegaldia irakurtzen zekitelako. Badakizue zer zen zorte ona? Irakurritako txorien hegaldia ona izatea. Txori ona, zori ona. Horixe zen ba gure zorte ona eta zoriona: txorien hegaldi ona!

Pierre Lancre

Beste alde batetik, Pierre Lancre epaile eta inkisidorea dugu. XVII. mendearen atarian, makina bat lagun erre zituzten Euskal Herrian. Pierre Lancre izan zen errudun nagusia. Amorru handia zuen bere baitan, eta beldur itzela desberdina zen orori. Gorroto zituen euskaldunak, aitona euskalduna bazuen ere. Lancrerentzat, euskal ohitura ugari ziren sorginkeria: dantza, festa, kantuak… edo baita sagarrak ere!

Axular

Jarraian, Pedro Agerre Axular idazlea. Euskal idazlerik miretsienetakoa da. Gero liburua idatzi zuen, euskal prosazko lehen liburu argitaratua, eta askoren ustez baita bikainena ere. Jakinduria handiko gizona zen. Salamancan ikasi zuen, herri-kondairen arabera deabruaren eskolan. Urdazubin jaio, Salamancan filosofia ikasi eta Saran bizi izan zen, hango erretore. Badakizue zer den bitxia? Urdazubin, Salamancan eta Saran, hiruretan dira leize ospetsuak. Eta leizeak dira euskal mitoen gordeleku. Ez ote zuen Axularrek leizeen eta herrien antzinako jakinduriatik uste baino gehiago edan, eta gustura edan ere?
Maddirekin jakingo dugu!

Kai txakurra

Azkenik, Kai txakurra dugu. Mendi-herria da euskalduna, itsaso-herria bezainbeste. Artzainek hezurmamitu dute euskal izaeraren alderdi nagusietako bat. Eta artzain-herri batean zer hoberik txakurra baino. Txakurra lagun eta bidaide. Konpainia eta leialtasuna. Kai txakurrak laguntza ederra eskainiko die Maddiri, sorginei eta haien lagun guztiei Lancrek sortutako amesgaiztoaren aurka!
Marrazkiak

Maddi eta euskal piratak liburuan bezala, erabateko garrantzia dute marrazkiek. Mikel Mendibil aritu da Maddi irudikatzen eta bistara ekartzen. Berriro ere lan bikaina!

Hona hemen Mikelen beraren hitzak sorginen unibertsoa sortzeko orduan egindako lanaz:

«Maddi eta euskal piratak liburuaren antzera, XVII. mendean erabiltzen ziren teknikekin ilustratu dut: arkatza, akuarelak eta tintak. Honakoan pigmentoak uretan askeago utzi ditut, sorginen inguruko misterioarekin bat datozen itxurak sortzen baitira. Gaueko ilbetearen eta suaren itzal-argiak, kea eta abarrek irakurleen irudimenari tartea uzten dioten irudi lausotu zenbait egiteko aukera eman didate.»

Goxatu abentura irudien baitan!